Kara umowna jako sposób zabezpieczenia umowy

Świadczenie pomocy prawnej przez adwokata to nie tylko reprezentacja Klientów przed sądami. Polega bowiem również na opiniowaniu i sporządzaniu umów oraz doradzaniu, jak w danej sytuacji najlepiej zabezpieczyć wykonanie danego kontraktu. Jednym z instrumentów do tego służących jest kara umowna, o której mowa w art. 483 i 484 Kodeksu cywilnego.

Kara umowna to postanowienie kontraktowe, na mocy którego zastrzega się, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego przez dłużnika nastąpi przez zapłatę określonej sumy. Choć jest to powszechnie wykorzystywana instytucja prawna, rodzić może liczne problemy.

Tylko zobowiązania niepieniężne

W pierwszej kolejności należy pamiętać, że może ona dotyczyć wyłącznie zobowiązań niepieniężnych. Mowa na przykład o obowiązkach związanych z zachowaniem poufności, udzielaniem określonych informacji czy zawarciem innego zobowiązania. Często kara umowna zastrzegana jest także na wypadek odstąpienia od umowy przez wierzyciela na skutek nierzetelności dłużnika. W żadnym wypadku nie może jednak zabezpieczać wykonania zobowiązania pieniężnego – taka klauzula jest wówczas nieważna.

Sprecyzowanie zobowiązania

Dalej, konieczne jest precyzyjne wskazanie, o jakim zobowiązaniu jest mowa oraz że obowiązek zapłaty kary umownej rodzi się w razie naruszenia go – czy to przez niewykonanie zobowiązania w ogóle, czy też przez wykonanie go w sposób nienależyty. W końcu należy ustalić, o jakiej wysokości kary mowa. Powinna być ona wyrażona w pieniądzu, przy czym nie jest powiedziane, że musi być to konkretna kwota. Dopuszczalne jest określone jej  także w sposób procentowy (np. procent ceny czy czynszu umownego) lub mieszany, jak również uzależnienie jej wysokości od liczby dni zwłoki dłużnika. Co więcej, strony mogą umówić się – w razie odniesienia kary umownej do naruszenia więcej niż jednego zobowiązania – że co do każdego z nich będzie ona mieć inną wysokość czy inny sposób obliczania.

Zastrzeżenie kary

Zastrzeżenie kary umownej jest dla wierzyciela atrakcyjne z tego względu, że w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. Odpada zatem obowiązek żmudnego często dowodzenia, jaki uszczerbek poniósł wierzyciel wskutek niesumienności dłużnika. Trzeba jednak pamiętać o tym, że żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary nie jest dopuszczalne, chyba że strony inaczej postanowiły.

Mimo że dzięki karze umownej można znacząco ułatwić dochodzenie finansowej rekompensaty za niewykonanie danego zobowiązania, nie oznacza to, że dłużnik nie posiada żadnych środków służących ochronie jego interesów. Otóż jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej, a to samo dotyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana.

To ostatnie zdanie najlepiej obrazuje trudności, których w życiu codziennym nastręczają klauzule umowne, zastrzegające kary umowne. Bardzo często przewidziane kary opiewają na niebagatelne sumy i mają mieć w istocie charakter „odstraszający” dłużnika przed uchylaniem się od wykonania ciążącego na nim obowiązku. Nierzadko korzystać należy właśnie z tej możliwości zmniejszenia wysokości kary, gdy jej wysokość nie znajduje żadnego racjonalnego uzasadnienia w kontekście reszty umowy. Jest zaś tylko jedna z wątpliwości, które niesie ze sobą stosowanie tej instytucji – i w obrocie konsumenckim, i między profesjonalistami w obrocie gospodarczym. Skonsultuj więc wątpliwości z adwokatem.