Z chwilą zawarcia małżeństwa powstają 3 masy majątkowe: majątek wspólny małżonków oraz dwa majątki osobiste. Zgodnie z treścią art. 31 k.r.o., z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa), która obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków. Przedmioty nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
Celem usystematyzowania pojęć z którymi spotkać się można w języku prawnym jak i prawniczym wskazać należy, że w ustawie z dnia 17 marca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw, zastąpiono pojęcie majątku odrębnego pojęciem majątku osobistego.
Zgodnie z treścią art. 33 k.r.o. w skład majątku osobistego wchodzą tylko wymienione w nim składniki. Przedmioty te przy wspólności ustawowej wchodzą do majątków osobistych już z mocy samego prawa.
Małżonkowie mogą jednak przez umowę majątkową inaczej ukształtować stosunki majątkowe. Uprawnienia tego zostają jednak pozbawieni, gdy chodzi o przedmioty wymienione w treści art. 49 § 1 k.r.o., zgodnie z którym “ Nie można przez umowę majątkową małżeńską rozszerzyć wspólności na przedmioty majątkowe, które przypadną małżonkowi z tytułu dziedziczenia, zapisu lub darowizny, prawa majątkowe, które wynikają ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom, prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie, wierzytelności z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia, o ile nie wchodzą one do wspólności ustawowej, jak również wierzytelności z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, niewymagalne jeszcze wierzytelności o wynagrodzenie za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej każdego z małżonków.”
Każdy z małżonków jest wyłącznym podmiotem praw majątkowych enumeratywnie wymienionych w treści art. 33 k.r.o., a jednocześnie związanych z nimi obowiązków. Jemu też przysługuje uprawnienie do korzystania z tych przedmiotów, sprawowania samodzielnego zarządu, czy też rozporządzania nimi. Niemniej jednak przy ocenie tych uprawnień, należy mieć na względzie podstawowe zasady prawa rodzinnego, jak choćby obowiązek wzajemnego udzielania sobie przez małżonków pomocy, a także przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny. Wielokrotnie zwracał na to uwagę Sąd Najwyższy, czego wyraz możemy odnaleźć w wyroku z dnia 8 czerwca 1977 r., sygn. akt IV PRN 277/77, OSN 1978, Nr 3, poz. 53, gdzie wskazano, że “obowiązek wzajemnej pomocy może – w konkretnych okolicznościach – stanowić podstawę do udzielenia małżonkowi ochrony prawnej przez umożliwienie mu korzystania z lokalu mieszkalnego stanowiącego osobisty majątek jego współmałżonka”.
Ponadto zwrócić należy uwagę na to, że w sytuacji, gdy po stronie jednego z małżonków pojawi się przemijająca przeszkoda w sprawowaniu zarządu, drugi małżonek posiada uprawnienie do działania w sprawach zwykłego zarządu majątkiem osobistym współmałżonka. Drugi małżonek może również powoływać się na negatywną ocenę wykonywania zarządu majątkiem osobistym pierwszego małżonka, kiedy spowodowało to pogorszenie sytuacji materialnej całej rodziny.
Zgodnie z art. 33 k.r. o. przedmioty i prawa, które należeć będą do majątku osobistego każdego z małżonków to:
Pozostałe przedmioty, które nie zostały wymienione w art. 33 k.r.o., nie wchodzą do majątku osobistego. Stanowią one majątek wspólny małżonków. W taki też sposób należy rozstrzygać pojawiające się w tym zakresie wątpliwości. W razie sporu między małżonkami możliwe jest sądowe ustalenie w trybie art. 189 k.p.c., że dany przedmiot majątkowy stanowi składnik majątku wspólnego. Na samym początku jednak warto skontaktować się z adwokatem.