Majątek wspólny małżonków – zakres i zasady zarządu

W momencie zawarcia związku małżeńskiego z mocy prawa między małżonkami powstaje wspólność majątkowa. Stanowi ona ustawowy ustrój majątkowy małżonków, który małżonkowie mogą na mocy umowy zawartej w formie aktu notarialnego rozszerzać, ograniczać albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków.

Co należy do majątku wspólnego?

Ustawowy ustrój majątkowy przewidujący wspólność majątkową małżonków powoduje przede wszystkim, że przedmioty nabyte przez oboje małżonków lub każdego z nich podczas trwania tej wspólności stanowią majątek wspólny małżonków. Istnieje domniemanie tego, że przedmiot majątkowy, który został nabyty w trakcie trwania wspólności majątkowej, wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków, zatem twierdzenie odwrotne należy udowodnić. O tym, czy dany przedmiot majątkowy należy do majątku wspólnego decyduje czas, w którym nastąpiło jego nabycie.

Ponadto zgodnie z art. 31 § 2 k.r.o. do majątku wspólnego należą w szczególności:

1. pobrane wynagrodzenie za pracę i b z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków,
2. dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków,
3. środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków,
4. kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa wart. 40austawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Wymienione w art. 31 § 2 k.r.o. elementy nie stanowią jednak katalogu zamkniętego. Przepis ten wskazuje jedynie na najistotniejsze elementy majątku wspólnego, dlatego również inne, niewymienione w nim przedmioty mogą należeć do majątku wspólnego małżonków. Przepisy przewidują, że wszystkie przedmioty majątkowe, które nie są objęte wspólnością majątkową, należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Dlatego najłatwiej, sprawdzając czy dany przedmiot należy do majątku wspólnego, wyeliminować wszystkie przedmioty należące do majątku osobistego małżonków, które zostały wymienione w art. 33 k.r.o. Pozostałe przedmioty należą do majątku wspólnego. Należy także pamiętać, że art. 34 k.r.o. przewiduje rozszerzenie katalogu przedmiotów należących do majątku wspólnego, zgodnie z którym przedmioty zwykłego urządzenia domowego, służące do użytku obojga małżonków należą do wspólności ustawowej, nawet w przypadku, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca postanowił inaczej.

Współdzielenie majątku wspólnego

Co do zasady każdy z małżonków ma równe udziały w majątku wspólnym, lecz z ważnych przyczyn może zażądać, by ustalono udziały z uwzględnieniem stopnia, w jakim małżonek przyczynił się do powstania tego majątku. Rzeczy wchodzące w skład majątku wspólnego są we współposiadaniu obojga małżonków. Każdy ze współmałżonków może więc z nich korzystać, jednak tak by nie ograniczać praw swego współmałżonka. Podczas zarządzania majątkiem wspólnym małżonkowie zobowiązani są współdziałać, głównie informować się wzajemnie o stanie majątku wspólnego, zobowiązaniach, które obciążają majątek oraz kwestiach związanych z wykonywaniem zarządu.

Małżonek nie może sprzeciwić się czynnościom zarządu majątkiem wspólnym drugiego małżonka, jeżeli czynności te dotyczą bieżących spraw życia codziennego, zmierzają do zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny lub są podejmowane w ramach działalności zarobkowej. W pozostałych kwestiach sprzeciw małżonka jest jak najbardziej skuteczny, a względem osób trzecich wywołuje skutki prawne, jeżeli dana osoba mogła się z nim zapoznać przed dokonaniem konkretnej czynności prawnej.

Przy jakich sprawach potrzebne jest zgoda współmałżonka?

Przepisy przewidują, że do niektórych czynności prawnych, które, aby były ważnie dokonane, wymagają zgody lub potwierdzenia współmałżonka, a należą do nich:

1. zbycie, obciążenie, odpłatne nabycie nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego, jak również czynności prowadzące do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków,
2. czynności prawne prowadzące do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal,
3. czynności prawne prowadzące do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia i wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa,
4. darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych.

Trudne do przezwyciężenia przeszkody, na które napotka małżonek podczas prób porozumienia się ze współmałżonkiem lub odmowa zgody na dokonanie konkretnej czynności, mogą stanowić przyczynę zwrócenia się do sądu o zezwolenie na dokonanie czynności, na które sąd zezwala, jeżeli tego wymaga dobro rodziny. Również z ważnych przyczyn sąd może na żądanie jednego z małżonków pozbawić drugiego małżonka samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym lub postanowić, że dokonanie takich czynności będzie wymagało zgody współmałżonka lub sądu.