Pomoc finansowa na wsparcie eksportu i promocję za granicą
19 listopada 2014
Prawa podejrzanego podczas przesłuchania
24 stycznia 2015
Pomoc finansowa na wsparcie eksportu i promocję za granicą
19 listopada 2014
Prawa podejrzanego podczas przesłuchania
24 stycznia 2015
Oceń artykuł

Zdarzeniem prawnym, które pociąga za sobą przejście praw i obowiązków majątkowych zmarłego na jego spadkobierców, jest śmierć spadkodawcy. Za chwilę śmierci uznaje się w obowiązującym powszechnie porządku prawnym tzw. śmierć mózgową, która polega na trwałym i nieodwracalnym ustaniu funkcji pnia mózgu (art. 9 ust. 1 ustawy z 1.7.2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów). Takie zdarzenie w powiązaniu ze skutkami, jakie ono wywołuje z punktu widzenia prawa spadkowego, określane jest jako otwarcia spadku. Tym samym spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy, o czym stanowi art. 924 k.c.

Stwierdzenie zgonu spadkodawcy

W sytuacji jednak niemożności stwierdzenia śmierci spadkodawcy poprzez wskazane powyżej kryterium śmierci mózgowej, co ma miejsce np. w razie braku ciała lub zaginięcia danej osoby fizycznej, możliwe jest stwierdzenie jej zgonu lub uznanie jej za osobę zmarłą. Tym samym chwila otwarcia spadku, w razie uznania osoby za zmarłą lub w razie sądowego stwierdzenia zgonu, wynikać będzie z wydanego przez sąd postanowienia, w którym oznaczona zostanie chwila śmierci spadkodawcy, będąca jednocześnie chwilą otwarcia spadku.

Wskazać ponadto należy, że w prawie polskim nie może mieć miejsce otwarcie spadku po osobie żyjącej. Od tej zasady nie można wprowadzić wyjątków zarówno wolą potencjalnego (przyszłego) spadkodawcy, czy też wolą potencjalnego (przyszłego) spadkobiercy. Wykluczone jest również zawarcie w tym przedmiocie umowy.

Skutki otwarcia spadku

Majątek staje się spadkiem

Co się tyczy skutków zdarzenia określanego mianem otwarcia spadku, w pierwszej kolejności należy mieć na uwadze, że wówczas to majątek zmarłej osoby fizycznej, czyli ogół przysługujących jej praw i obowiązków, z wyłączeniami wynikającymi z przepisów szczególnych, staje się spadkiem, a prawa i obowiązki wchodzące w jego skład przechodzą na spadkobierców w drodze dziedziczenia. Od chwili otwarcia spadku spadkobiercy stają się też uprawnieni do majątku spadkowego. Z chwilą otwarcia spadku następuje dookreślenie tego, co wchodzi w jego skład.

Krąg osób uprawnionych do dziedziczenia

Z otwarciem spadku prawo spadkowe wiąże również tak istotne zagadnienie jak określenie kręgu osób uprawnionych do dziedziczenia po spadkodawcy (zarówno ustawowych jak i testamentowych) lub podmioty uprawnione do zachowku. Co istotne, nie może być spadkobiercą osoba fizyczna, która nie żyje w chwili otwarcia spadku. Tak więc data wskazana w akcie zgonu spadkobiercy musi być późniejsza, od daty śmierci spadkodawcy.

Tytuł szczególny

Z chwilą otwarcia spadku może też mieć miejsce następstwo prawne pod tzw. tytułem szczególnym, co ma miejsce w sytuacji, kiedy spadkodawca dokonał w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego, rozporządzenia w postaci zapisu windykacyjnego, na podstawie którego to składnik swojego majątku przeznaczył oznaczonej osobie – spadkobiercy ustawowemu lub testamentowemu. Nabycie wówczas przedmiotu zapisu następuje już w chwili otwarcia spadku, w przeciwieństwie do nabycia przedmiotów wymienionych w zapisie zwykłym. Z chwilą bowiem otwarcia spadku powstaje stosunek zobowiązaniowy, w którym zapisobiorca zwykły jest wierzycielem, a spadkobierca lub zapisodawca (w przypadku zapisu zwykłego dalszego) – dłużnikiem.

Warto również zwrócić uwagę na to, że w polskim prawie spadkowym z miejscem zgonu ustawodawca nie związał jakichkolwiek skutków, natomiast istotne w tym względzie znaczenie ma miejsce zamieszkania spadkodawcy. Według miejsca zamieszkania spadkodawcy ustala się bowiem właściwość miejscową sądu spadku (art. 628 k.p.c.). Jeżeli jednak miejsca zamieszkania spadkodawcy nie da się ustalić, właściwy jest sąd miejsca położenia majątku spadkowego lub jego części, w pozostałych przypadkach sąd rejonowy dla miasta stołecznego Warszawy.

Adwokat Kamila Łukowicz
Adwokat Kamila Łukowicz
Adwokat wpisany na listę prowadzoną przez Okręgową Radę Adwokacką we Wrocławiu, wspólnik w spółce komandytowej. Jest absolwentką Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego. Od wielu lat z powodzeniem doradza firmom, prowadzi sprawy z zakresu prawa rodzinnego i cywilnego. Pozostaje do Państwa dyspozycji pod numerem telefonu: tel: 888 603 800