Wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego rodziców względem pełnoletniego dziecka

Obowiązek alimentacyjny rodziców względem dziecka nie jest absolutny. Zasadniczo obowiązuje względem potomstwa, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Poza tym przypadkiem uprawniony do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku. Co jednak zrobić, gdy alimentacja pełnoletniego dziecka jest dla rodzica zbyt uciążliwa?

Przede wszystkim wymaga podkreślenia, że rodzic ma obowiązek łożenia na rzecz dziecka nie tylko, jeśli jest to ustalone orzeczeniem sądowym bądź umową. Takie zobowiązanie wynika wprost z przepisów ustawy. Rozstrzygnięcie tej kwestii w postępowaniu sądowym (czy rzadziej – umownie) to konsekwencja niewykonywania tego obowiązku w efektywny czy satysfakcjonujący uprawnionego sposób.

Obowiązek ten nie ustaje automatycznie, gdy dziecko staje się dorosłe. Rodzice mogą jednak uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się (art. 133 § 3 KRO).

Przesłanki wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego

Przesłanki ustalenia wygaśnięcia obowiązku alimentacji dzieci pełnoletnich przez rodziców ujęte są alternatywnie, co oznacza, że spełnienie choć jednej z nich jest wystarczające. Ich wystąpienie należy oceniać w każdej sprawie indywidualnie. „Nadmierny uszczerbek” oznacza niemożność ponoszenia świadczeń alimentacyjnych z powodu braku środków na zaspokojenie własnych podstawowych potrzeb zobowiązanego i jego najbliższej rodziny (tak K. Gromek, komentarz do art. 134 KRO [w:] KRO. Komentarz, Warszawa 2018, Legalis). Z kolei brak starań dziecka w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się polega najczęściej na tym, że uprawniony nie podejmuje nauki czy pracy, chcąc żyć wyłącznie na koszt rodzica.

Rodzic a dziecko w procesie o alimenty

Rodzice nie są obowiązani dostarczać środków utrzymania dziecku, które będąc już przygotowane należycie do wykonywania przez nie odpowiedniego dla niego zawodu, podejmuje dla podniesienia swych kwalifikacji dalsze kształcenie się, ale w studiach się zaniedbuje, nie robi należytych postępów, nie otrzymuje obowiązujących zaliczeń, nie zdaje w terminie przepisanych egzaminów, a zwłaszcza jeżeli z własnej winy powtarza lata studiów i wskutek tego nie kończy studiów w przewidzianym programem okresie (tak wyr. SN z 08.08.1980 r., III CRN 144/80, LEX). A zatem jeśli w takiej sytuacji dziecko wytoczy rodzicowi proces o alimenty, ów rodzic musi bronić się, wykazując zaistnienie którejś z przesłanek wygaśnięcia obowiązku względem dziecka dorosłego, jak była mowa powyżej. Z kolei gdyby rodzic chciał uchylenia obowiązku stwierdzonego już umową czy orzeczeniem, wtedy – zgodnie z art. 138 KRO – będzie musiał, w drodze powództwa w Sądzie Rodzinnym, nadto wykazać zmianę stosunków, jaka zeszła od chwili ustalenia wymiaru alimentów.

„Dzieciom trzeba pomagać, ale nie za wszelką cenę”

Praktyka dowodzi, że sądy niechętnie całkowicie uchylają alimenty, np. jeśli dorosłe dziecko podejmuje studia nawet w niepełnym wymiarze i niestacjonarnie. Co innego jednak, jeśli przy tym sytuacja rodzica jest trudna. Aktualne przepisy nie nakazują bowiem oddawania dziecku przez rodzica „ostatniej kromki chleba”, jak to było kiedyś. Dzieciom trzeba pomagać, lecz – zdaniem ustawodawcy – nie za wszelką cenę.

W sprawach rodzinnych warto skorzystać z pomocy adwokata, który nie tylko zadba o interesy swego klienta, lecz przede wszystkim podejdzie do tego bez emocji. A ich, na ogół, jest wiele w takich postępowaniach.