Zmiana w prawie spadkowym – nowe przesłanki niegodności dziedziczenia.

Wprowadzenie: Uznanie spadkobiercy (zarówno ustawowego jak i testamentowego) za niegodnego dziedziczenia jest jednym ze sposobów pozbawienia spadkobiercy możliwości dziedziczenia po zmarłym. W takim przypadku spadkobierca będzie traktowany tak jakby nie dożył on otwarcia spadku. Również taki spadkobierca nie ma prawa do zachowku. Jednakże istotnym jest, aby pamiętać, że nawet w przypadku uznania danego spadkobiercy jako niegodnego dziedziczenia nie wyłącza możliwości dziedziczenia przez jego zstępnych tj. dzieci czy wnuków.

Przesłanki do uznania spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia

By móc uznać danego spadkobiercę za niegodnego dziedziczenia należy przeprowadzić postępowanie sądowe. Sąd w takim postępowaniu bada czy zostały spełnione przesłanki, które zostały uregulowane w przepisie kodeksu cywilnego, tj. art. 928 k.c.

Aktualne przesłanki do uznania spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia

Do dnia 15 listopada 2023 roku powyższy przepis przewidywał jedynie 3 przesłanki do uznania przez Sąd spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia. Zalicza się do nich:

1. Dopuszczenie się przez spadkobiercę umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;
2. Podstępem lub groźbą nakłonienie spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodzenie mu w dokonaniu jednej z tych czynności;
3. Umyślnie ukrywanie lub zniszczenie testamentu spadkodawcy, podrobienie lub przerobienie jego testamentu albo świadomie skorzystanie z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego;

Natomiast nowelizacja przepisów kodeksu cywilnego rozszerzyła powyższy katalog. I tak, od dnia 15 listopada 2023 roku, spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego także, jeżeli:

1. Uporczywie uchylał się od wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową;
2. Uporczywie uchylał się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka.

Wskazać należy, że zarówno uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego jak i uchylanie się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą powinno być uporczywe. Zgodnie z orzecznictwem uporczywość cechuje się długotrwałym lub wielokrotnym działaniem wobec spadkodawcy. Nie może być to jednarazowe działanie albo działanie w krótkim okresie czasu.

Odnosząc się do przesłanki uporczywego uchylania się przez spadkobiercę od obowiązku alimentacyjnego podkreślić należy, że dotyczy to wyłącznie takich przypadków, gdy taki obowiązek został określony co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą sądową albo innym organem lub inną umową. Brak ww. dokumentu spowoduje niemożliwość powołania się na powyższą przesłankę.

Z kolei, nowo dodana przesłanka w zakresie uchylania się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą ma charakter otwarty, ze względu na użycie w treści zwrotu „w szczególności”. Oznacza to, że Sąd może wziąć pod uwagę również inne przypadki uchylania się od obowiązku pieczy, a nie tylko wskazane w ww. przesłance.

Wprowadzenie dodatkowych przesłanek miało na celu rozszerzenie możliwości skierowania pozwu o uznanie za niegodnego dziedziczenia.

WAŻNE INFORMACJE!

Dodane nowelizacją przesłanki mają jedynie zastosowanie do zdarzeń, które zaistniały po dniu 15 listopada 2023 roku.

Z roszczeniem o uznanie spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia można wystąpić jedynie w ciągu roku od dnia, w którym dowiedział się o przyczynie niegodności, nie później jednak niż przed upływem lat trzech od otwarcia spadku, tj. śmierci spadkodawcy.

Spadkobierca nie może być uznany za niegodnego, jeżeli spadkodawca mu przebaczył.