Darowizna – forma, skutki i odwołanie
5 września 2016Wypowiedzenie umowy zlecenia
3 listopada 2016Ustalenie, kto dziedziczy i w jakiej części to dopiero początek postępowania w sprawie spadku. Najczęściej bowiem konieczne jest jeszcze dokonanie faktycznego podziału masy spadkowej między spadkobierców. Jest to tzw. dział spadku. Można tego dokonać albo na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami albo na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców.
Umowny dział spadku
Warunkiem koniecznym do tego, aby można było spadek podzielić w drodze umowy jest to, że stronami umowy muszą być wszyscy spadkobiercy. Do czasu dokonania działu spadku są oni współwłaścicielami masy spadkowej i stosuje się do nich odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z Kodeksu cywilnego. W momencie zawarcia umowy działu spadku każdy ze spadkobierców staje się jedynym właścicielem danej części spadku i będzie mógł już nią swobodnie rozporządzać. Kodeks cywilny nie określa formy w jakiej powinna być zawarta umowa o dział spadku. Jednakże jeśli w skład masy spadkowej wchodzi jakakolwiek nieruchomość umowa będzie musiała być zawarta w formie aktu notarialnego.
Należy podkreślić, że dział spadku jest bardzo trudną i często dość konfliktową czynnością prawną. W związku z tym nierzadko może okazać się niezbędny udział prawnika, który ma odpowiednio wiedzę dotyczącą opisywanego zagadnienia i który może doradzić stronom w jaki sposób można podzielić spadek.
Warto też podkreślić, że spadkobiercy mogą swobodnie rozporządzać swoim udziałem spadkowym nawet jeszcze przed dokonaniem działu spadku. Oznacza to, że jeśli dany spadkobierca sprzeda swój udział, to jedną ze stron zawieranej umowy o dział spadku może być nabywca tego udziału, który wcale nie jest spadkobiercą.
Sądowy dział spadku
Może zdarzyć się, że spadkobiercom ciężko będzie dojść do porozumienia co do tego w jaki sposób podzielić spadek lub po prostu żaden z nich nie będzie miał woli, aby podzielić spadek umownie. W takim przypadku istnieje możliwość żądania dokonania działu spadku przez sąd. Sądem właściwym do rozpoznania takiej sprawy jest sąd rejonowy właściwy dla ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Postępowanie jest nieprocesowe, a jego wszczęcie następuje na wniosek. W Kodeksie postępowania cywilnego określono elementy, które taki wniosek powinien zawierać. Przede wszystkim będzie musiało do niego być załączone postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku (albo zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia), a także spis inwentarza (ewentualnie majątek mający być przedmiotem działu spadku). Jeśli nabycie spadku do chwili działu spadku nie jest jeszcze stwierdzone sąd będzie mógł to uczynić także w ramach wszczętego postępowania o dział spadku.
Opłata od złożonego wniosku wynosi 1000 zł. Jeśli jednak wniosek będzie zawierał zgodny projekt działu spadku i zniesienia współwłasności opłata wyniesie 600 zł.
Dzieląc spadek, sąd będzie starał się go tak podzielić, aby żadna ze stron nie czuła się pokrzywdzona i aby każdy dostał to, co zgodnie z wolą spadkodawcy mu się należy. Aby rzetelnie rozpoznać sprawę, sąd poprosi każdego ze spadkodawców o podanie wieku, stanu rodzinnego, danych o zarobkach i majątku. Ponadto, sąd będzie chciał się dowiedzieć w jaki sposób do tej pory każdy ze spadkobierców korzystał ze spadku oraz poprosi każdego o wskazanie okoliczności, które mogą mieć jakikolwiek wpływ na decyzję sądu o dziale spadku. Sąd orzeknie poprzez wydanie postanowienia.
Warto zaznaczyć, że sąd ma obowiązek dokonać podziału całego spadku. Jedynie z ważnych powodów dział może być ograniczony tylko do części spadku. W przypadku zaś umownego działu spadku ograniczenie to odpada – spadkobiercy mogą w umowie swobodnie zdecydować o dokonaniu działu albo całości albo części spadku.
Skutki działu spadku
Dokonanie działu spadku, czy to na drodze sądowej, czy to umownie, powoduje doniosłe skutki prawne. Przede wszystkim przestaje istnieć współwłasność wszystkich spadkobierców co do masy spadkowej. Każdy z nich uzyskuje bowiem pełną własność należnej im części spadku. Dana część spadku wchodzi od tej pory do majątku osobistego każdego ze spadkobierców. W związku z tym faktem diametralnej zmianie ulega też odpowiedzialność za długi spadkowe. Każdy ze spadkobierców od tej pory odpowiada bowiem za długi spadkowe własnym majątkiem w odpowiednim stosunku do wielkości otrzymanego udziału.