Poradnik rozwodowy cz. I – rozwód z orzekaniem winy czy bez?

O postępowaniu w sprawie o rozwód pojawia się wiele kwestii prawnych jak i poza prawnych. Przebieg postępowania może być bardzo różny, zależy bowiem od wielu czynników związanych z sytuacją faktyczną sprawy. Niniejsze opracowanie ma na celu zwięzłe wyjaśnienie podstawowych problemów i udzielenie odpowiedzi na pytania, które zadają sobie osoby planujące się rozwieść. Mamy nadzieję, że pomoże on Państwu w podjęciu decyzji odnośnie sposobów działania.

Część I: “Rozwód z orzeczeniem winy czy bez orzekania winy”?

Pierwszym pytaniem jakie najczęściej zadaje sobie osoba zdecydowana na wszczęcie sprawy o jest pytanie: czy wnosić o rozwiązanie małżeństwa z winy drugiego małżonka czy też zakończyć sprawę “polubownie” i zrezygnować z orzekania o winie. Należy bowiem wspomnieć, że sąd może zaniechać orzekania o winie lub orzec, która ze stron ponosi winę za rozkład pożycia. W tej drugiej sytuacji winę może ponosić jeden z małżonków, oboje, lub – wyjątkowo – żaden z nich.

Odstąpić od orzekania o winie sąd może jedynie na zgodny wniosek obu stron, co oznacza, że jeśli jednak osoba żąda, aby sąd rozstrzygał winie , sąd jest do tego zobligowany.

Należy więc pamiętać, że sąd orzekając, który małżonek jest winny rozkładowi pożycia, może zdecydować, że obie strony są za ten fakt odpowiedzialne. Nie zawsze więc wniesienie pozwu z wnioskiem o orzeczenie rozwodu z ustaleniem winy skutkuje rozstrzygnięciem, że to jedna strona spowodowała rozpad związku.

Winy się nie miarkuje, co oznacza, że nawet jeśli jeden małżonek ponosi winę za rozkład pożycia w większej części, a drugi w mniejszej, to w takiej sytuacji oboje zostaną uznani na winnych rozpadu małżeństwa.

Żądanie, aby sąd orzekał o winie w rozpadzie związku ma znaczenie nie tylko dla pewnej moralnej satysfakcji wobec drugiej strony, ale może mieć również inne konsekwencje, z których najistotniejszą jest możliwość żądania alimentów od drugiego małżonka. Ten temat zostanie rozwinięty w II części opracowania.

Udowodnienie winy przy rozwodzie

Jeśli decydujemy się rozwiązać małżeństwo z orzekaniem o winie, należy zastanowić się, czy jesteśmy w stanie tę winę małżonkowi udowodnić. Zawinionym działaniem, które może stanowić podstawę orzeczenia rozwodu z winy jest przede wszystkim nielojalność – zdrada małżeńska (zarówno w sferze fizycznej jak i emocjonalnej), przemoc, brak dbałości o relacje w związku, brak dbałości o wspólne dzieci, brak wsparcia dla drugiego małżonka, nadużywanie alkoholu oraz inne zawinione zachowania mające niszczący wpływ na relacje dwojga ludzi.

Nie jest zawinionym działaniem choroba małżonka, nawet mocno wpływająca na funkcjonowanie rodziny, która w nie pozwala mu na zwyczajne funkcjonowanie (o ile w stanie choroby nie pozostaje on “na własne życzenie)

W sprawie o rozwód to przede wszystkim strona musi ostatecznie zdecydować, czy chce rozwieść się z orzekaniem o winie, czy też nie. Oczywiście na pytanie, jak decyzja będzie słuszna, prawnik nie jest w stanie jednoznacznie odpowiedzieć, gdyż zależy to przede wszystkim od sytuacji osobistej i powodu rozstania. Z prawnego punktu widzenia odpowiedź uzależniona jest przede wszystkim od tego, co chcemy osiągnąć i czy dysponujemy odpowiednim materiałem dowodowym.

Dowody w sprawie o rozwód

Jeśli bowiem chcemy dowieść, że to nasz małżonek ponosi winę za rozpad małżeństwa, musimy wykazać się inicjatywą dowodową, jak w każdym innym postępowaniu cywilnym. O ile bowiem postępowanie o rozwód rządzi się swoimi prawami, jako sprawa rodzinna, to nadal ciężar dowodu okoliczności, którą stwierdzamy, ciąży na tym, który wywodzi z niej skutki prawne. W praktyce więc należy udowodnić na przykład, że małżonek spotyka się z inną osobą lub nie łoży na utrzymanie rodziny.

Dowodem w sprawie rozwód może być wszystko to, co stanowi dowód w rozumieniu przepisów kodeksu postępowania cywilnego tj. dokumenty, fotografie, zeznania świadków (z wyłączeniem dzieci stron poniżej 17 roku życia), zeznania samych stron, wydruki e-mali, billingi telefoniczne, nagrania obrazu i dźwięku i inne. To, czy dowody, którymi dysponujemy są wystarczające i jak można je wykorzystać, może pomóc ocenić prawnik.

Jeśli wiec zdecydujemy się na pozew z wnioskiem o orzeczenie o winie, musimy mieć świadomość nie tylko, jakie mamy argumenty, ale także, jakimi konkretnie dysponujemy dowodami.
Co istotne, w praktyce stanowisko strony odnośnie orzekania o winie może ulegać w trakcie procesu modyfikacji. Storna może więc wnieść pozew z orzeczeniem o winie, a następnie dojść do porozumienia z małżonkiem i wnieść o to, by sąd o winie nie orzekał.

Prawo a rozwód

Podstawowe przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (ustawa z dnia z dnia 25 lutego 1964 r. tj. z dnia 8 kwietnia 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 583) dotyczące rozwodu:

Art. 56 [Przesłanki rozwodu]

“§ 1. Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód

§ 2. Jednakże mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

§ 3. Rozwód nie jest również dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.”

Art. 57 [Wina w rozwodzie]

“§ 1. Orzekając rozwód sąd orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia.

§ 2. Jednakże na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie. W tym wypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy.”

Art. 58 [Wyrok rozwodowy]

“§ 1. W wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i o kontaktach rodziców z dzieckiem oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Sąd uwzględnia porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka. Rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia.

§ 1a. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka. Sąd może pozostawić władzę rodzicielską obojgu rodzicom na ich zgodny wniosek, jeżeli przedstawili porozumienie, o którym mowa w §1, i jest zasadne oczekiwanie, że będą współdziałać w sprawach dziecka.

§ 2. Jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd w wyroku rozwodowym orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków. W wypadkach wyjątkowych, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka. Na zgodny wniosek stron sąd może w wyroku orzekającym rozwód orzec również o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, o ile podział bądź jego przyznanie jednemu z małżonków są możliwe.

§ 3. Na wniosek jednego z małżonków sąd może w wyroku orzekającym rozwód dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu.

§ 4. Orzekając o wspólnym mieszkaniu małżonków sąd uwzględnia przede wszystkim potrzeby dzieci i małżonka, któremu powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej.”