Wzajemne rozliczenia dłużników solidarnych

Wielość dłużników przy zobowiązaniu solidarnym bywa źródłem równie wielu problemów, wynikających miedzy samymi dłużnikami. Często dłużnicy odmawiają zapłaty wierzycielowi, powołując się na to, że powinien zapłacić inny dłużnik. Wynika to z mylnego przekonania o prawach wierzyciela i obowiązkach dłużnika.

Solidarność dłużników

            Solidarność dłużników polega na tym, że kilku dłużników jest zobowiązanych w ten sposób, iż wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych (art. 366 § 1 KC). Aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela wszyscy dłużnicy solidarni pozostają zobowiązani (art. 366 § 2 KC). To do wierzyciela należy decyzja, od którego z nich będzie dochodzić zapłaty i w jakiej części, przy czym w każdym czasie może zmienić swoje zdanie i zwrócić swoje żądania do innej, zadłużonej solidarnie osoby. Mimo podzielności świadczenia każdy z dłużników odpowiada za cały dług i to w takim samym zakresie (por. wyr. SA w Łodzi z dnia 10.09.2015 r., I ACa 337/15, LEX; wyr. SA w Katowicach z dnia 25.03.2015 r., I ACa 1044/14, LEX).

Żądanie zwrotu od współdłużników

Według art. 376 § 1 KC, jeżeli jeden z dłużników solidarnych spełnił świadczenie, treść istniejącego między współdłużnikami stosunku prawnego rozstrzyga o tym, czy i w jakich częściach może on żądać zwrotu od współdłużników. Jeżeli z treści tego stosunku nie wynika nic innego, dłużnik, który świadczenie spełnił, może żądać zwrotu w częściach równych. Zgodnie zaś z art. 376 § 2 KC, część przypadająca na dłużnika niewypłacalnego rozkłada się między współdłużników. Przepisy te określają roszczenia zwrotne, inaczej zwane regresowymi. Wynika z nich zasada, że dłużnicy solidarni odpowiedzialni są wobec siebie za dług po równo. Jeśli zatem dług opiewa na 1.000,00 zł, a jeden z dwóch dłużników solidarnych zapłacił go w całości, to ma prawo żądać od drugiego zwrotu 500,00 zł. Co innego może jednak wynikać z przepisów ustawy bądź z czynności prawnej. Niezależnie bowiem od tego, że wierzyciel ma prawo dochodzić świadczenia od każdego z dłużników w całości, ich wzajemne rozliczenia są kwestią odrębną. Dłużnicy solidarni mogą np. zawrzeć między sobą umowę, w drodze której wprowadzą inne zasady regresu, a w tym nawet wyłączyć całkowicie odpowiedzialność któregoś z nich (por. P. Horosz, [w:] KC. Komentarz, red. M. Załucki, Warszawa 2019, s. 890).

Roszczenie regresowe

            Chwilą powstania roszczenia regresowego jest moment spełnienia świadczenia w zakresie przekraczającym udział przypadający na danego dłużnika. Do momentu przekroczenia wysokości udziału w długu nie można żądać od współdłużników spłaty. Niezależnie jest przy tym, czy świadczenie na rzecz wierzyciela zaspokoiło jego dług w pełni czy w części – istotne jest, w jakiej mierze spłacony został udział dłużnika (por. wyr. SN z 12.10.2001 r., V CKN 500/00, Legalis; A. Raczyński, komentarz do art. 376 KC [w:] KC. Tom II. Komentarz. Art. 353–626, red. M. Gutowski, Warszawa 2019, Legalis).

Pamiętajmy jednak, że jeśli dłużnik solidarny całkowicie lub częściowo zaspokoił wierzyciela, powinien skierować do pozostałych współdłużników wezwanie do wykonania (w określonym terminie) zobowiązania regresowego w częściach na nich przypadających. Dopiero bezskuteczny upływ wskazanego terminu powodować będzie stan opóźnienia po stronie pozostałych współdłużników (por. wyr. SA w Krakowie z dnia 27 lutego 2013 r., I ACa 59/13, LEX).

Nie zawsze zatem spełnienie świadczenia ponad udział dłużnika solidarnego pozwoli mu na uzyskanie skutecznej ochrony jego praw na drodze sądowej. By pozew był skuteczny, warto skonsultować swe działania z adwokatem – już na drodze przedsądowej.